Bron: NVJ: Nederlandse Vereniging van Journalisten.

Portretrecht

(Foto: Glennis Grace tijdens CULInesse in 2012 in opdracht van CULInesse. Foto uit eigen archief.)
Iemand die herkenbaar op een foto staat heeft een portretrecht.
De wet maakt onderscheid tussen portretten die in opdracht zijn gemaakt (art. 19-20 Auteurswet) en die zonder opdracht zijn gemaakt (art. 21 Auteurswet).

Wat is een portret?
Er is sprake van een portret als iemand herkenbaar is afgebeeld.
Het gaat dus niet alleen om het gezicht, ook fotos die en profil zijn genomen, kunnen onder een portret vallen in de zin van het portretrecht.

In opdracht gemaakt
Als het portret in opdracht is gemaakt van de geportretteerde dan mag dat alleen gepubliceerd worden met diens toestemming.
De geportretteerde mag kopieen maken van de foto voor eigen gebruik en uitdelen aan familie.


Ook mag de foto zonder toestemming van de fotograaf aan een nieuwsblad worden verstrekt, mits bij publicatie de naam van de fotograaf wordt vermeld.
Er is een verschil tussen het geven van een opdracht en het geven van toestemming.
Geeft iemand toestemming om te worden gefotografeerd, dan is geen sprake van een opdracht en mag de geportretteerde dus niets doen met de foto.


Zonder opdracht
Iemand van wie het portret herkenbaar is afgebeeld zonder dat die daartoe een opdracht heeft gegeven, bijvoorbeeld een foto die op straat is genomen, heeft het recht zich tegen publicatie te verzetten als die persoon daarbij een redelijk belang heeft (artikel 21 Auteurswet).

Het is een misverstand dat iemand toestemming moet geven voor publicatie.
In beginsel is publicatie toegestaan, tenzij iemands redelijke belang zich daartegen verzet.


Redelijke belangen
Op grond van de rechtspraak zien we dat het veelal gaat om privacy schending, aantasting van de eer en goede naam of commercieel gebruik.
Fotos in sfeer van seks en misdaad leveren haast altijd een redelijk belang op.
Daar wil je niet zomaar mee worden geassocieerd.
Bekende personen hebben ook nog een financieel belang.
Zij hebben een zogenaamde verzilverbare populariteit; zij kunnen hun portret verzilveren met advertentiegelden en hebben daarom een recht op prestatiebescherming.
Een foto van een bekende voetballer mag daarom niet zonder diens toestemming worden afgebeeld op een mok of in een reclamecampagne.


Informatievrijheid versus privacy
Als iemands privacy wordt geschonden is er in beginsel een redelijk belang aanwezig.
Dat betekent niet dat de publicatie daarom verboden moet worden.
Het publiceren van een foto valt meestal onder de informatievrijheid, dat is een grondrecht net als privacy een grondrecht is.

Is er een redelijk belang aanwezig dan botsen deze twee grondrechten en moet de rechter beslissen welk grondrecht zwaarder weegt.
De belangen van beide partijen worden dan tegen elkaar afgewogen aan de hand van de concrete omstandigheden van het geval.
De ene publicatie is immers de andere niet.


Omstandigheden die een rol spelen zijn bijvoorbeeld de nieuwswaarde van de publicatie, de aard en mate van intimiteit waarin iemand is afgebeeld, het karakter van de foto en de context van de publicatie.
Die context, bijvoorbeeld een schunnig bijschrift, kan ervoor zorgen dat een onschuldig ogende foto een heel andere landing en iemands privacy aantast.
Op grond van het portretrecht kan de publicatie dan verboden worden.